Schaakmukkië

Jelle Brandt Corstius trekt voor VPRO-televisie van Moskou naar Magadan, en brengt daarmee het moderne Rusland in zoveel mogelijk facetten in beeld. Onderweg besteedt hij een aflevering aan Kalmukkië.
Toen ik jaren geleden die naam voor het eerst hoorde dacht ik dat het uit de Donald Duck kwam, als parodie op de klassieke bananenrepubliek.
Maar Kalmukkië bestaat echt. Het is een parodie op en een echte bananenrepubliek ineen. De werkloosheid en de armoede zijn enorm.
De president van Kalmukkie is Kirsan Iljoemzjinov, tevens voorzitter van de FIDE en daarmee ons schakers aller leider.
Volgens Brand Corstius is Iljoemzjinov miljonair in de zoveelste graad geworden ten tijde van het Russische 'cowboykapitalisme' van de jaren '90. Voor een paar honderd dollar een fabriek kopen en dan binnen een paar maand miljonair zijn. Daarna werd hij president van 'zijn' republiek en voorzitter van de wereldschaakbond, waarbij royaal met dollars is gestrooid.
Brandt Corstius bezoekt een school. Een bijzondere school, want hier kwam vroeger een bijzondere leerling. Inderdaad, hij. Hij is zelfs cum laude afgestudeerd, al dan niet in retrospectief.
Schaken is nu het belangrijkste vak op school. ‘Schaken leidt tot een ander denken,’ zegt de onderwijzer. Schakers projecteren situaties uit het leven op het schaakbord, waardoor alles aan logische wetten wordt getoetst. De kinderen lijken heel enthousiast, zeker voor de camera. Zelfs op het schoolplein wordt driftig geschaakt.
Na vier dagen bellen lukt het Brandt Corstius de president te spreken te krijgen. Die resideert in zijn paleis in City Chess. Dat is een groot villadorp dat uit de grond is gestampt voor de Schaakolympiade van 1998. De Schaakstat kostte miljoenen, belasting- en vermoedelijk crimineel geld dat daar werd witgewassen. De journaliste Larissa Judina die daar onderzoek naar deed werd vermoord door een lijfwacht van de president. Nu staan de villa's leeg en beginnen ze te verzakken.
'Schaken komt van God of uit de kosmos,' zegt Iljoemzjinov tegen Brandt Corstius. Ons DNA heeft 64 elementen een schaakbord heeft 64 velden.
'Ongelofelijk, wat een toeval,' stamelt Brandt Corstius.
'Nee,' doceert de president, 'De filosofie zegt dat toeval verborgen wetmatigheid is.'
Op straat zijn ze het er niet over eens. Van schaken wordt je een beter mens, zegt de een.
Hij moest maar eens ophouden over dat geschaak en iets aan de economie doen, vindt de ander. Bijna alle fabrieken gaan dicht, de economie ligt plat en mensen trekken weg om in Moskou een bestaan te zoeken.
Na het gesprek stappen ze in de Rolls Royce van de president. Van zijn eigen geld gekocht, vertelt hij trots. ‘Op zo’n manier bespaar ik de overheid geld. Het zijn betrouwbare auto’s.
We komen in de schaakwereld regelmatig mensen tegen die vermakelijk, wat vreemd of niet helemaal goed bij hun hoofd zijn. Soms tot in de schaakbesturen. Dan hoop je maar dat daar een verstandig mens naast zit. En dat is wel één van de charmes van de schaakwereld. Maar de wereldwijde schaakgemeenschap maakt zichzelf al een jaar of tien compleet belachelijk door zich te laten leiden door zo'n idioot.